Op veldbezoek naar de Pampanga rivier (deel 1)

Efrath is aangekomen en dat is zeker goed nieuws :)! Terwijl zij op 11 maart haar introductie lessen genoot op het kantoor van VSO stond ik voor dag en dauw op om ten Noorden van Quezon City, onze thuisbasis, op veldbezoek te gaan. Samen met lokale collega’s en andere VSO vakdeskundigen ging ik op bezoek bij 2 gemeentes die sterk hinder ondervinden van overstromingen tijdens de regentijd (juni tot december). Vandaag een kort relaas van deel 1: San Fernando.

De hoge afvoeren op de Pampanga rivier lijden tot omvangrijke overstromingen en daarnaast tot sterke oever erosie. Van de Pampanga rivier heeft project DREAM kort geleden overstromingsrampen kaarten gemaakt. Dit zijn kaarten die het gevolg van de overstroming (waterdiepte èn stroomsnelheid) classificeren in 3 types. Voor de keuze van de klassen voor waterdiepte is de lengte van een gemiddelde Pinoy (zo noemen de Filippijnen zichzelf) als referentie gekozen. Naar verluid fungeert de nationale held en topbokser Manny Pacquiao hierbij als rolmodel. Het doel van vandaag is om de status van de waterkeringen in het gebied ten oosten van San Fernando te inspecteren. Op basis van gegevens over de status van de dijk kunnen de modellen verbeterd worden.

Aangekomen op het gemeentehuis van San Fernando gaan we op zoek naar de vereiste toestemming van de burgemeester om de dijk te mogen bezoeken. In de tussentijd bekijken we de overstromingskaarten die de gemeente momenteel bezit. Een ingenieur, die belast is met overstromingsvoorbereiding en respons komt met 3 kaarten op de proppen, elk met andere resultaten erop. De meest recente versie blijkt de juiste. Hierbij heeft men de DREAM definitie toegepast, wat ons tevreden stemt.

Het hoofd van één van de Barangay’s (kleinst mogelijke overheidseenheid in de Filippijnen) van San Fernando laat ons zien dat de in 2009 met EU geld gefinancierde dorpswaterpomp nog steeds werkt. Maar dat is nu even off topic. We vragen hem naar de gevolgen van overstromingen voor zijn dorp. “Als het water stijgt” verklaart hij “weten de mensen de weg naar de hoger gelegen gelegen waterkering (red. ca. 400m verderop) wel te vinden”. “Andere mensen verkiezen de 1e etage van hun huis”, maar dat blijkt volgens hem toch niet altijd de beste keuze. “Evacuatieoefeningen daar doen we hier niet aan, de mensen zijn voldoende geoefend door de praktijk”. Elk jaar loopt het dorp wel een keer volledig onder water. De meeste huizen staan op palen.

We zien de gevolgen van grootschalige oever erosie, inclusief het verdwijnen van een complete dijkhelft in de rivier. Het asfalt beneden in de rivier herinnert nog aan de tijd dat je hier met een tricycle (zijspanbromfiets) kon rijden. Met gerecyclde rijstzakken gevuld met zand is binnendijks provisorisch een nieuw weggetje aangelegd, die met een motor toegankelijk is. De gemeente betaalde het zand en rijstzakken.

Omdat het overgebleven dijklichaam op veel plaatsen uitermate zwak is, loopt gedurende hoge waterstanden al snel een gebied met ca. 2000 inwoners onder water. Een verderop gelegen dijk zorgt ervoor dat het dorp San Fernando zelf niet onderstroomt. Ik vraag de gemeente ambtenaar wat de mensen van dit natuurgeweld nu het meeste treft: “De overstroming door de slechte conditie van de dijk is slechts tijdelijk”. “Echte hinder treedt pas op wanneer hun groentetuin of, erger, tenslotte hun huis in de rivier verdwijnt”.

De gemeente laat ons tenslotte met gepaste trots ook wat moois zien: een recentelijk met gemeente gelden herstelde deel van de dijk. Met de nadruk op een deel, want precies 30m werd hersteld. Het contrast met de resterende dijk is treffend. Geld voor het opknappen van de gehele dijk, inclusief een degelijke van damwanden voorziene fundering, daar ontbreekt het de gemeente aan. Alle aanwezigen zijn reëel genoeg om te beseffen dat de dijk zo sterk is als zijn zwakste schakel en dat het herstel van deze 50m niets uithaalt, tenzij de rest ook wordt aangepakt.

Aan het eind van de dag concluderen we dat de onderzochte dijk een grote kans van overstromen en doorbreken heeft en stellen we voor om een aantal doorbraakberekeningen te maken, om het mogelijk negatieve effect van doorbraken van deze zwakke dijk in kaart te brengen. Mogelijk is het achterliggende gebied nog beter af zònder dan mèt dijk :).
Deel 2 van deze 2-delige serie volgt.